İhtiyati Haciz Nedir?

İhtiyati haciz mevcut veya müstakbel bir takibin veya davanın sonucunu güvence altına almak için borçlunun malına genel mahkeme kararına dayalı olarak icra dairesi tarafından konulan geçici hukuki korumadır.

İhtiyati haciz, kesin hacze dönüşmeden alacaklısına satış yetkisi vermez.

İHTİYATİ HACİZ TALEBİNİN ŞARTLARI

Vadesi gelmiş ve rehinle teminat altına alınmamış bir para alacağı için borçlu genel mahkemeye başvurarak borçlunun mallarının ihtiyaten haczine karar verilmesini isteyebilir. Bu karar için bazı şartların oluşması gerekecektir:

1 ) İhtiyati Haciz İstenen Alacak Para Alacağı Olmalıdır:

Kanunda ihtiyati haciz kararı alınabilmesi için açıkça para alacağı olması gerektiği vurgulanmıştır.

Bununla birlikte yabancı para alacağı Türk lirasına çevrilerek ihtiyati haciz kararı verilebilir.

İhtiyati haciz kararı sadece para alacakları için verileceğinden teminat alacakları için verilebilmesi mümkün değildir.

2 ) Alacak Rehinle Teminat Altına Alınmamış Olmalıdır:

Alacağı rehinle teminat altına alınmış olan alacaklı kural olarak ihtiyati haciz talebinde bulunamaz.

Bununla birlikte alacağın rehini aşan kısmı için ihtiyati haciz kararı alınması mümkündür. Aynı zamanda rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapma zorunluluğu olmayan hallerde ihtiyati haciz kararı verilebilir.

3 ) Alacağın Vadesi Gelmiş Olmalıdır:

Kural olarak ihtiyati haciz kararına muaccel olan alacaklarda başvurulabilir. Bununla birlikte alacaklının alacağının henüz vadesi gelmemesine rağmen borçlunun yerleşim yeri yoksa veya borçlunun taahhütlerinden kurtulmak amacıyla mallarını gizlemeye, kaçırmaya hazırlandığını, borçlunun kendisinin kaçmaya hazırlanması ya da bu amaçla alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması durumunda ihtiyati haciz kararı alınabilir.

İHTİYATİ HACİZ KARARINDA YARGILAMA USULÜ

 

1. Alacaklı ihtiyati haciz kararı için dilekçesine her türlü kanaat getirecek delilleri göstermeye mecburdur.

2. İhtiyati haciz kararı için genel mahkemeler görevlidir. Bu sebeple alacağın niteliğine göre sulh hukuk, asliye hukuk asliye ticaret, aile ve iş mahkemeleri, tüketici ile fikri ve sınai haklar mahkemesinde açılabilir.

3. İhtiyati haciz kararı için yetkili mahkeme ise dava veya takip başlatılmadan önce;

Takipte yetkili icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesi,

Sözleşmenin yapıldığı yer mahkemesi,

Davalı borçlunun yerleşim yeri mahkemesi,

Sözleşmeden doğan para borçlarında sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesinden talep edebilir.

4. Dava açıldıktan veya takip başlatıldıktan sonra ise ihtiyati haciz için;

Dava görülürken davanın görüldüğü mahkeme

Takipte yetkili icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesi

İlama dayanan alacaklar için ihtiyati haciz her mahkemeden talep edilebilir.

5. İhtiyati haciz isteyen alacaklı ileride haksız çıkması durumunda, borçlunun ve üçüncü kişilerin bundan dolayı uğrayacağı zararları karşılamak için teminat almasına karar verir.

6. Kural olarak mahkeme teminat almadan ihtiyati haciz kararı veremez. Ancak bazı hallerde:

Alacak ilama bağlı ise,

Alacaklı adli yardımdan faydalanıyorsa teminat şartı aranmaz.

7. İhtiyati haciz kararında basit yargılama usulü uygulanır.

8. İhtiyati haciz talebinin reddi kararı gerekçeli olarak verilir ve bu karara karşı istinaf yoluna başvurulabilir. Buna karşın bölge adliye mahkemesi bu başvuruları öncelikle inceler ve verdiği kararlar kesindir.

İHTİYATİ HACİZ KARARININ UYGULANMASI

Mahkemeden alınan ihtiyati haciz kararının öncelikle yasal süresi içinde icra dairesine uygulatılması gerekir. Alacaklı, ihtiyati haciz kararının yerine getirilmesi için haciz kararının verildiği tarihten itibaren on gün içinde icra dairesine başvurmalıdır. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar.

● İhtiyati haciz kararının uygulanması için yetkili icra dairesi ihtiyati haciz kararı vermiş olan mahkemenin yargı çevresindeki icra dairesidir.

● İhtiyati haczin uygulanmasına bağlı olan yapılacak şikâyetler ihtiyati haciz kararını uygulayan icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesine bağlıdır.

● Haczi icra eden memur bir tutanak düzenler. Bu tutanakta haczolunan şeyler ve kıymetleri gösterilir ve derhal icra dairesine verilir.

● İcra dairesi, ihtiyati haciz tutanağının birer suretini üç gün içinde haciz sırasında hazır bulunmayan alacaklı ve borçluya ve icabında üçüncü şahsa tebliğ eder.

 İHTİYATİ HACİZ KARARINA İTİRAZ

İhtiyati haciz kararına itiraz edebilmesi karşı taraf- borçlunun dinlenip dinlenmemesine göre değişir.

Mahkeme eğer karşı taraf borçluyu dinleyerek ihtiyati hacze karar vermiş ise yani ihtiyati haciz kararını kabul etmiş ise bu karar doğrudan istinaf yoluna götürülebilir. Ancak istinaf üzerine verilen karara karşı temyiz yolu kapalıdır.

Mahkeme karşı taraf -borçluyu dinlemeden ihtiyati hacze karar vermiş ise yani ihtiyati haciz kararını kabul etmiş ise borçlu ihtiyati haciz kararını doğrudan istinaf yoluna götüremez sadece bazı sebeplerin varlığı halinde aynı mahkemede itiraz edebilir.

Mahkeme ihtiyati haciz kararını verirken borçlu dinlenmemiş ise;

● Mahkemenin yetkisine,

● Teminata,

● İhtiyati haczin dayandığı sebeplere huzurunda yapılan hacizlerde ise haciz tutanağının kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde aynı mahkemede itiraz edebilir. Bu sayılan sebepler tahdidi olup başka bir sebeple ihtiyati haciz kararına itiraz edilemez.

İhtiyati haciz kararı ile menfaati ihlal edilen üçüncü kişilerde itiraz hakkına sahiptir ancak sadece bu kişiler ihtiyati haczin dayandığı sebeplere ve teminata itiraz edebilirler.

 İHTİYATİ HACZİ TAMAMLAYAN MERASİM

1. Dava veya Takipten Önce İhtiyati Haciz Talebinde Bulunulması

Borçluya karşı dava açılmadan veya takip yapılmadan önce ihtiyati haciz kararı alınmışsa alacaklının ihtiyati haczin uygulanmasından itibaren yedi gün içinde ihtiyati haczi tamamlattırması, yani ihtiyati haczin kesin hacze dönüşmesini sağlaması gerekir. Buna göre alacaklı ihtiyati haciz konulmasından itibaren veya ihtiyati haciz yokluğunda konulmuş ise ihtiyati haciz tutanağının kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde alacağı için ya mahkemede dava açmalı veya icra ya da iflas takibi yapmalıdır. Aksi takdirde borçlunun malları üzerindeki ihtiyati haciz kalkar.

2. Dava veya Takipten Sonra İhtiyati Haciz Talebinde Bulunulması

 

İcra yapıldıktan sonra ödeme emrine itiraz edilmezse ihtiyati haciz kesinleşir eğer ödeme emrine itiraz edilirse alacaklının itirazın tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra mahkemesinde itirazın kaldırılması yoluna başvurması ya da mahkemede itirazın iptali davası açması gerekir. Aksi halde takibe devam edilse bile malların üzerine konulan ihtiyati haciz kalkar.

Eğer alacaklı borçluya karşı dava açtıktan veya icra ya da iflas takibi yaptıktan sonra borçlunun mallarına ihtiyati haciz koydurmuş ise bu durumda da mahkemenin dava sonunda verdiği esas hakkındaki kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde alacaklı takip talebinde bulunmalıdır

Borçlu süresi içinde ödeme emrine itiraz etmez veya itiraz etmez veya itirazı icra mahkemesince kesin olarak kaldırılır veya mahkemece iptal edilirse ihtiyati haciz kendiliğinden kesin hacze dönüşür. Alacaklı bunun üzerine malların satılmasını icra dairesinden isteyebilir.

HAKSIZ İHTİYATİ HACİZDEN DOLAYI TAZMİNAT DAVASI

Alacaklı borçlunun malları üzerinde haksız olarak ihtiyati haciz koydurur ve ihtiyati haczin haksız olduğu dava veya takibin sonunda anlaşılırsa, borçlunun haksız ihtiyati haciz nedeniyle uğradığı zararın ödenmesi için alacaklıya karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Bu davada icra ve iflas kanunu hükümlerine göre değil borçlar kanunundaki haksız fiil hükümleri kıyasen uygulanır.

Bu tazminat davasındaki aranan şartlar ise;

● İhtiyati haciz kararının uygulanmış olması

● Bu kararın haksız olması

● İhtiyati haciz kararının uygulamasından borçlu veya üçüncü kişinin zarar görmüş olması

● Bir zararın bulunması ve bu ihtiyati haciz arasında illiyet bağı aranır.

Bununla birlikte bu tazminat davasındaki zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl süreyle zamanaşımına uğrar.

Haksız ihtiyati hacizden kaynaklanan tazminat davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.